Op Facebook merkte ik opeens dat een aantal van mijn vrienden lid geworden zijn van de "we apologize for the 1,5 million dutch [sic] people that voted for Geert Wilders" groep. Zij zijn niet de enigen: inmiddels zijn meer dan 52.000 Facebookers lid geworden van dezelfde groep.
Ik denk echter dat een dergelijke 'verontschuldiging' onmogelijk is, en moreel twijfelachtig.
Om te beginnen kan men alleen excuses aanbieden als er een overtreding van de morele orde heeft plaatsgevonden. Ik acht het enkelvoudige feit dat iemand PVV stemt geen voorbeeld van een integraal moreel falen, zeker niet als ik de achterliggende verhalen van de bijna anderhalf miljoen kiezers niet ken. In se is het dus al twijfelachtig of er excuses voor het stemgedrag van afgelopen woensdag gemaakt kunnen worden. Maar dat terzijde, er zijn meer wezenlijke problemen met een dergelijk "excuus".
Een verontschuldiging kan alleen gevraagd worden namens degene wiens handelen de verontschuldiging nodig maakt. Als ik mijn excuses aanbiedt doe ik dat doorgaans namens mijzelf , vanuit het inzicht dat ik een fout gemaakt heb. Het is me niet vaak voorgekomen dat ik namens een ander excuses aanbiedt. In feite kan dat alleen als een ander niet in staat is om excuses aan te bieden - om welke reden dan ook - en ik een specifieke verantwoordelijkheid heb voor die persoon.
De laatste keer dat ik voor een ander excuses heb aangeboden was enkele weken geleden op schoolreis in London. Een leerling uitte zich op uiterst grievende wijze richting een omstander en wij werden aangesproken op zijn ongepaste gedrag. Ik heb mij toen zeker moeten verontschuldigen voor het wangedrag van die leerling. Ik ben immers als leraar mede-verantwoordelijk voor het gedrag van mijn leerlingen. Ik heb ze niet aan een touwtje en kan acceptabel gedrag niet altijd garanderen, maar ik bevind me wel in een positie van autoriteit en verantwoordelijkheid.
Als mijn buurman daarentegen zijn hond zou slaan zou het volstrekt onzinnig zijn als ik daar op Facebook mijn excuses voor aanbied. Ik ben wezenlijk niet verantwoordelijk voor mijn buurman. Hij is geen kind, hij is niet onder curatele gesteld, en ik heb dus niet de positie om namens hem mijn excuses aan te bieden, aan wie dan ook. Ik bevind me niet in een positie van - al dan niet morele - autoriteit die de verantwoordelijkheid met zich mee brengt om namens een ander excuses aan te bieden; zoals een leraar voor een leerling, een bisschop voor zijn priester, de woningbouwcorporatie voor een delinquente en buurtteroriserende bewoner, de premier voor een individuele Nederlander die in het buitenland een meisje vermoordt, etc.
Door namens een ander verontschuldigingen aan te bieden erken ik dus niet alleen dat ik een verantwoordelijkheid heb jegens een ander, maar ook dat ik me in een superieure positie tegenover de 'boosdoener' bevind. Excuses aanbieden namens anderen, en buiten anderen om impliceert een morele autoriteitsclaim: ik weet het beter dan een ander, ik ben moreel superieur aan de ander. Als ik het onvoorzichtig zeg: de Facebookactie getuigt van een zekere hooghartigheid.
Ik acht het ongerechtvaardigd dat individuele burgers zich verontchuldigen voor het stemgedrag van derden. Dergelijke verontschuldigingen staan op gespannen voet met het rechtsbeginsel dat o.a. ten grondslag ligt aan de eerste en vierde artikelen van de Grondwet. Iedereen mag stemmen, iedere stem telt even zwaar. Wij mogen stembusuitslagen verschrikkelijk vinden, we mogen betreuren dat zoveel mensen stemmen op partijen waar wij slechts antipathie voor voelen, maar wij mogen niet namens derden voor dergelijke vrij gemaakte stemkeuzes onze "verontschuldigingen" maken. Ik acht lidmaatschap van een dergelijke FB-groep dan ook ongewenst.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten